صبر و بردباری خداوند در برخورد با بندگان
«اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلى حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِه وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلى عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِه وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلى طُولِ اَناتِهِ فى غَضَبِه وَهُوَ قادِرٌ عَلى ما یُریدُ»؛ سپاس خداوند را بر حلمِی که بعد از علم به گناه بندگان دارد، سپاس خداوند را بر گذشتی که در عین قدرت بر مجازات دارد و سپاس خداوند را در بردباری که در زمان غضب دارد درحالی‌که او نسبت به هرچه بخواهد قادر و تواناست.
این جملات خیلی عجیب است. با وجود این که خداوند علم و آگاهی دارد به این که انسان‌ها چه اعمالی انجام می‌دهند و یا قرار است چه‌کارهایی انجام بدهند تا در نتیجه موجب ظلم و جور و فساد می‌شوند، اما با حلم و بردباری برخورد میکند و یک‌باره عذاب را نازل نمیکند.
واکنش انسان به آگاهی از آینده و ظلم دیگران
شما اگر بدانید چه اتفاقات و مشکلاتی قرار است در آینده به وجود بیاید چه حالی خواهید داشت؟ اگر بدانید افرادی قرار است نسبت به شما یا دیگران مرتکب جنایت شوند آیا میتوانید آرام و قرار داشته باشید؟ هرگز نمی‌‌توانید و اگر بدانید چه اتفاقاتی خواهد افتاد دائم دچار اضطراب و دلهره یا خشم خواهید شد و این تنها خداست که همه‌چیز را می‌‌داند و درعین‌حال از باب حلم با بندگان برخورد کرده و در عذاب تعجیل نمیکند.
حلم و بردباری خداوند را هیچ‌کس حتی معصوم هم ندارد. کدام اربابی این‌‌قدر نسبت به رعیّتِ سرکش و ناسازگار خود با حلم و مدارا برخورد میکند؟ تنها اوست که از ظلمِ ظالم و گناهِ مجرم باخبر است و قدرت نابود کردن هم دارد، اما این‌‌کار را نمیکند و ما بنده‌ها نمی‌‌توانیم این‌‌قدر بردبار باشیم.
عفو در هنگام قدرت: معنای واقعی بخشش
نکتۀ بعدی عفوِ در حال قدرت است. عفو و گذشت زمانی ارزش دارد که انسان قدرت بر انتقام داشته باشد و الا اگر شما اصلاً قدرت و توان انتقام نداشته باشید دیگر عفو و بخشش معنا نمیدهد؛ لذا از ما «العفو عند المَقدره» خواسته شده؛ یعنی باید در زمانی‌‌که توان انتقام و تسویه حساب داریم اهل عفو و بخشش باشیم.
خداوند در عذاب تعجیل نمیکند
خداوند متعال نهایتِ عفو و بخشش را به بندگان نشان داده و تا آن‌‌جا که ذره‌‌ای امید بازگشت در بنده باشد او را عذاب نمیکند و اگر قرار بود بندگان را به اعمالشان مؤاخذه کند، کسی زنده نمی‌‌ماند {وَ لَوْ يُؤاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِما كَسَبُوا ما تَرَكَ عَلى ظَهْرِها مِنْ دَابَّةٍ وَ لكِنْ يُؤَخِّرُهُمْ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِعِبادِهِ بَصِيرا}؛[1]
اگر خداوند مردم را به سبب كارهايى كه انجام دادهاند مجازات كند، جنبندهاى را بر پشت زمين باقى نخواهد گذاشت، ولى به لطفش آنها را تا سرآمد معيّنى تأخير مىاندازد و مهلت اصلاح مىدهد، اما هنگامى كه اجل آنان فرا رسد، خداوند هر كس را به مقتضاى عملش جزا مىدهد او نسبت به بندگانش بيناست و از اعمال و نيّات همه آگاه است!
خداوند می‌‌تواند این امت را نیز مانند امت‌های سابق به عذاب ناگهانی مبتلا ساخته و همه را از بین ببرد، اما این کار را انجام نمیدهد و این به سبب عفو و مهربانی اوست.
کلمه «أنات» به معنای مهلت دادن است. خداوند آنگاه که از معصیت و گناه بندگان غضب‌‌ناک شود بازهمان لحظه دست به عقاب نمی‌‌برد، بلکه مهلت می‌‌دهد تا شاید از گناه بازگردند. خداوند نسبت به کفار هم در عذاب تعجیل ندارد چه برسد به مسلمانان گنه‌‌کار، چنان‌‌که در قرآن کریم می‌‌فرماید: {فمَهِّل الکافِرینَ أمهِلهُم رُوَیدا}؛[2]کافران را اندکی مهلت ده تا سزای اعمالشان را ببینند.
در نهایت باز تذکر داده می‌‌شود که تمام این گذشت‌‌ها، بخشش‌ها و مهلت دادن‌‌ها در حالی است که خداوند بر هرچه بخواهد تواناست و می‌‌تواند در یک لحظه، بساط ظلم و جور را برچیند، اما هم‌‌چنان با حلم و بردباری با ما رفتار میکند و ما نیز باید سعی کنیم این‌‌چنین صفاتی را در خود به وجود آوریم.
برگرفته از کتاب سرچشمه راز و نیاز شرح دعای افتتاح
تألیف حضرت آیت الله کمیلی خراسانی(دام‌ظله)
علاقه مندان جهت خریدو مطالعه کتاب می توانند از لینک زیر اقدام نمایند:
[1]. فاطر (35)، آیه 45.
[2]. طارق (86)، آیه17.
