شناخت بدن، شرط معرفت نفس
یکی از مقدمات برای معرفت نفس، شناخت بدن است، چراکه بدن مَرکب نفس و روح مجرد است. باید تا حدودی بدن مادی را شناخت، به اعجاز این بدن پی برد، خلقت این بدن و خصوصیات آن را دانست. البته فهم این مسائل تا اندازهای آسان است، زیرا این مسائل مادی است و قابل تجزیه هست و دانشمندان بهویژه در علم پزشکی این کار را کردهاند همچنین امام صادق(علیه السلام) پیرامون خلقت عالم و به صورت خاص درباره انسان و بدن او مطالبی را برای مفضل بن عمر بیان کردند.[1]
خداوند در این قالب و بدن معجزات و خلقت بدیعی قرار داده است. با تفکر در خلقت بدن که پوسته باطن و مقدمه معرفت نفس است میتوانیم به باطن را یابیم. برای آشنایی مختصر درباره بدن مادی از کتاب مرصاد العباد استفاده میکنیم نجم الدین رازی(رحمه الله) در باره بدن میفرماید: «و چنان که در عالم کبری چهار فصل بود: بهار و خریف و تابستان و زمستان، در آدم که عالم صغری است چهار طبع بود: حرارت و برودت و رطوبت و یبوست، در چهار چیز تعبیه، صفرا و سودا و بلغم و خون.»[2]
منظور از عالم کبری جهان مادی و گسترده و مراد از عالم صغری بدن مادی انسان است، البته اگر آن حقیقت توحیدی در نفس را در نظر بگیریم، کبری و صغری بودن بهعکس میشود، نفس آدمی، عالم کبری و جهان مادی، عالم صغری میباشد، حضرت علی(علیه السلام) میفرماید:
و انت الكتاب المبين الذى
بأحرفه يظهر المضمر
و تزعم انك جرم صغير
و فيك انطوى العالم الاكبر[3]
آیه اکبر، انسان و خلیفه خدا بر روی زمین است.
مؤلف مرصادالعباد در ادامه میفرماید: «در عالم کبری چهار باد است: باد بهاری، تابستانی، خزانی و زمستانی است؛ و همچنین در آدمی که عالم صغری است چهار قوه است: 1. جاذبه تا طعام را بکشاند 2. هاضمه تا بپزاند 3. ماسکه تا منافع طعام را بستاند 4. دافعه تا آنچه زائد است را از بدن دفع کند، چنانکه اگر از آن چهار باد، یکی نباشد قوامی برای عالم و جهان مادی نیست.
اگر در عالم کبری و صغری یکی از قوای چهارگانه نباشد قوام قالب نتواند بود.
عالم کبری چهار نوع آب است. 1. شور 2. تلخ 3. منتن (گندیده) 4. شیرین؛ در بدن آدمی هم چهار نوع آب در مواضعی خاص از روی حکمت قرار گرفته است؛ آب شور در چشم جا گرفته است؛
زیرا در چشم پیه است و بقای پیه به شوری است؛ آب تلخ را در گوش قرار داده تا حشرات نتوانند وارد گوش شوند؛ آب منتن و گندیده را در بینی جا داده تا آنچه از دماغ متولد میشود از راه بینی خارج شود؛ آب گوارا و شیرین را در دهان قرار داده تا دهان خوش دارد و زبان را به سخنگردان کند و طعام را بدرقهای باشد تا به حلق فرو شود. در هر یک حکمتها بسیار است، اگر شمرده آید دراز گردد.»[4]
برگرفته از کتاب مطلع معرفت نفس
تألیف حضرت آیت الله کمیلی خراسانی
علاقه مندان جهت خریدو مطالعه کتاب می توانند از لینک زیر اقدام نمایند:
[1]. فرمایشات امام صادق(علیه السلام) به مفضل در باره عالم خلقت و موجودات آن بهویژه انسان در کتابی به نام توحید مفضل چاپ شده است.
[2]. نجم الدين رازى دايه، مرصاد العباد، ص 43.
[3]. مولانا شوقی، دیوان امیرالمومنین، ص 62.
[4]. نجم الدين رازى دايه، مرصاد العباد، ص 43.